To program unikatowy w skali kraju, który zrealizowaliśmy dzięki wsparciu finansowemu Nationale-Nederlanden! Poznajcie nasz program i jego wyniki! Objęliśmy całorocznym szkoleniem psychoedukacyjnym pół tysiąca nauczycieli szkół podstawowych, którzy na co dzień uczą 46 tysięcy dzieci, w tym prawie 3,5 tysiąca uczniów z Ukrainy.
Program rozpoczęliśmy we wrześniu 2022 r. szkoleniem online, na którym nauczyciele dowiedzieli się, jak rozpoznawać: depresję, zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe, zaburzenia snu, zaburzenia adaptacyjne, a także mówiliśmy o konsekwencjach psychologicznych żałoby. Otrzymali również broszurę psychoedukacyjną uwzględniającą powyższe zagadnienia oraz scenariusze 10 lekcji wychowawczych. Materiały dla nauczycieli oraz szkolenie przygotowały psycholożki: Anna Morawska-Borowiec, Bożena Falkowska i Maria Kocurowska. Scenariusze są oparte na psychoedukacji i ćwiczeniach ważnych dla zdrowia psychicznego dzieci. Nauczycieli realizowali je przez cały rok szkolny. Lekcje zostały przygotowane z podziałem wiekowym na klasy 1-3, 4-6 i 7-8.
Poprosiliśmy nauczycieli o wypełnienie dwóch ankiet ewaluacyjnych, na temat możliwych problemów z funkcjonowaniem w klasie i zdrowiem psychicznym uczniów, z uwzględnieniem pojawienia się w szkołach dzieci, które pochodzą z terenów objętych wojną. Pierwszą ankietę wypełniło 215 nauczycieli objętych programem „Twarze depresji dla Szkół”. 54 procent z nich zadeklarowało że potrafi zauważyć i rozpoznać objawy depresji uczniów, a 32 procent zaznaczyło, że wie jak na to zareagować i jak pracować z uczniem mającym takie objawy. 28 procent nauczycieli zaznaczyło że może dostrzec u ucznia objawy PTSD, a 15 procent zadeklarowało że raczej wiedziałoby jak na to zareagować i jak uwzględnić to w swoje pracy z takim dzieckiem. 39 procent nauczycieli ocenia, że potrafiłoby zauważyć przeżywaną przez ucznia żałobę, a 16 procent wiedziałoby jak na to zareagować i jak pracować z takim uczniem. 57 procent nauczycieli deklaruje, że zauważyłoby objawy trudności adaptacyjnych u uczniów, a 28 procent wiedziałoby jak uwzględnić to w swojej pracy. 48 procent badanych dostrzegłoby u uczniów objawy lękowe a 19 procent wiedziałoby jak na to zareagować i uwzględnić w swojej pracy.
Drugą ankietę ewaluacyjną wypełniło 248 nauczycieli biorących udział w programie „Twarze Depresji dla Szkół”. 56 procent z nich zauważa, że uczniowie, którzy po agresji Rosji na Ukrainę przybyli do Polski, mają specyficzne trudności w funkcjonowaniu szkolnym, 20 procent zgadza się z tym całkowicie, a 36 procent odpowiedziało “raczej się zgadzam”. Przeciwnego zdania było łącznie 9 procent respondentów, w tym 1 procent odpowiedziało, że całkowicie się z tym stwierdzeniem nie zgadza, a 8 procent raczej się z tym nie zgadza. 35 procent badanych nie miało zdecydowanej postawy (odpowiedzi “czasem się zgadzam, czasem nie”).
Najwięcej nauczycieli – 38 procent – wymienia objawy obniżonego nastroju u uczniów z Ukrainy: utrzymujący się smutek, zmęczenie, zniechęcenie, i apatia. Także 38 procent pedagogów zauważa wycofanie z życia klasy, niewchodzenie w kontakty społeczne. Z kolei na trzecim miejscu jako trudność wymieniane są objawy lękowe, nieadekwatne do sytuacji – zauważa je u uczniów aż 29 procent nauczycieli. Ważnym zjawiskiem obserwowanym przez nauczycieli jest regulowanie emocji poprzez nadmierne angażowanie się w gry komputerowe, filmy czy książki i niechęć do zajmowania się czymś innym – zauważyło to 32 procent pytanych. 12 procent pedagogów wskazuje na zachowania ryzykowne i przekraczające przyjęte reguły jak ucieczki, wagarowanie, arogancja, stosowanie używek i tym podobne. Spośród pytanych nauczycieli 3 procent wskazało także na zachowania autoagresywne, a 5 procent ma myśli rezygnacyjne lub samobójcze u uczniów. Łącznie 30 procent osób biorących udział w programie ogólnie ocenia, że miałoby trudność z tym, jak zareagować i jak pracować z uczniami, którzy mają wymienione w ankiecie objawy, a 22 procent ocenia, że nie miałoby trudności.
W częściach opisowych ankiet pedagodzy wymieniali jako trudność przede wszystkim problemy komunikacyjne, związane z nieznajomością języka polskiego. Niektórzy pisali też o niechęci do angażowania się w zajęcia klasowe, w tym także w naukę polskiego, którego znajomość umożliwiłaby korzystanie z zajęć na równi z innymi uczniami. Kolejnym zauważanym problemem były objawy lękowe, unikanie i wycofanie z kontaktów społecznych. Nauczyciele pisali także o zauważanym u dzieci smutku i apatii, myślach rezygnacyjnych i samobójczych, a także o przypadkach reagowania nadmierną nieadekwatną do sytuacji złością czy agresją. Podawano także przykłady konfliktów w gronie samych uczniów z Ukrainy.
Odnosząc się do ankietowego pytania o ich najpilniejsze potrzeby, nauczyciele pisali, że potrzebują wsparcia przede wszystkim w działaniach włączających uczniów z rodzin uchodźczych w życie szkoły i klasy. Potrzebowali też konkretnych wskazówek, jak postępować z uczniami u których zauważą objawy poważnych zaburzeń. Najwięcej pytań dotyczyło postępowania w sytuacji zauważenia u uczniów samouszkodzeń, reagowania na myśli rezygnacyjne i samobójcze oraz na zachowania agresywne czy autodestrukcyjne, powtarzały się też pytana o postępowanie w przypadku konkretnych zaburzeń , jak traumatyczna żałoba czy PTSD. Pojawiały się również pytania o wskazówki dotyczące efektywnej komunikacji z uczniami i sposobów radzenia sobie ze stresem.
Nauczyciele podkreślali także potrzebę prowadzenia w klasach zajęć z psychologiem na temat zdrowia psychicznego. Pisali też o potrzebie szerszego dostępu do pomocy psychologicznej dla uczniów z trudnościami, w tym do terapii i wsparcia w języku ukraińskim.
Wyniki obu ankiet wskazują, że nauczyciele dostrzegają problemy dzieci pochodzących z terenów objętych wojną, a samo zainteresowanie programem „Twarze Depresji dla Szkół” pokazuje że pedagodzy aktywnie szukają możliwości uzyskania pomocy w pracy z takimi problemami. Z ankiet wynika że znaczna część pedagogów ma sporą wiedzę na temat objawów zaburzeń, ale potrzebują konkretnego wsparcia w tym, jak mogą – w ramach swoich zadań w systemie edukacji – skutecznie wspierać uczniów i radzić sobie z pojawiającymi się problemami.
Co ważne efekty pracy widzą sami nauczycieli, o czym napisała nam Ewa Zając, nauczycielka w Szkole Podstawowa im. Władysława Sikorskiego w Henrykowie (w woj. dolnośląskim):
„Przeprowadziłam zajęcia w klasie 7. Pierwszy temat. Jestem mile zaskoczona. Uczniowie chętnie pracują. Wszystko jest rozpisane krok po kroku i załączniki. Jest to duża wygoda dla nauczyciela. Te same zajęcia będę chciała przeprowadzić w klasach 1-3”.
Cieszymy się, bo zależy nam na tym, by dać nauczycielom narzędzia do radzenia sobie z nowym wyzwaniem, jakim jest praca z uczniami z Ukrainy, dziećmi dotkniętymi traumą wojenną.
– Nie chodzi o to, by nauczyciel stał się psychologiem czy psychoterapeutą. Chodzi o to, by lepiej zrozumiał psychikę dzieci i mógł wykorzystać jedną w miesiącu lekcję wychowawczą do poprawy dobrostanu psychicznego wszystkich dzieci w klasie, w tym dzieci z Ukrainy. Nie mamy w Polsce tylu psychologów konsultujących w języku ukraińskim, by dotrzeć z pomocą do wszystkich szkół, dlatego misja zawodu nauczyciela w aspekcie dobrostanu psychicznego uczniów i wsparcia procesu psychoedukacji jest niezwykle ważna – Anna Morawska-Borowiec, Prezes Fundacji „Twarze depresji”.
„Twarze depresji dla szkół” to już kolejny program, który Fundacja „Twarze depresji” realizowała w roku szkolnym 2022/2023 dzięki wsparciu finansowemu Nationale-Nederlanden.
– Współpraca z Fundacją „Twarze Depresji” to jeden z naszych kluczowych projektów, prowadzonych w ramach społecznej odpowiedzialności. W lutym dołączyliśmy do akcji ,,Twarze depresji dla Ukrainy”, będącą odpowiedzią na ostatnie wydarzenia za naszą wschodnią granicą. Teraz fundacja uruchamia kolejną inicjatywę, którą możemy z dumą wspierać. Doskonale rozumiemy, jak ważne jest odpowiednie zadbanie o zdrowie i komfort psychiczny dziecka. Dlatego wierzymy, że program „Twarze depresji dla szkół” zapewni zarówno uczniom, jak i nauczycielom realne wsparcie i pomoże wszystkim jak najszybciej odnaleźć się w tej nowej rzeczywistości – mówi Marta Pokutycka-Mądrala, Dyrektor Komunikacji Korporacyjnej w Nationale-Nederlanden.
Nationale-Nederlanden wspiera finansowano również program „Twarze depresji dla Ukrainy” – bezpłatnej, zdalnej pomocy psychologicznej i psychiatrycznej dla obywateli Ukrainy – dzieci i osób dorosłych (zapisy: www.twarzedepresji.pl/ukraina), a także w ramach akcji „Rak? To nie tak!” program bezpłatnej, zdalnej pomocy psychologicznej dla osób chorych onkologicznie, ich rodzin i osób, które z powodów profilaktycznych powinny uda się do onkologa, a boją się wykonać pierwszy krok (zapisy: www.twarezdepresji.pl/pomocpsychologiczna). Za wspieranie podopiecznych Fundacji „Twarze depresji” oraz działań na rzecz zdrowia psychicznego firma otrzymała prestiżowy tytuł „Dobroczyńca Roku” 2021.
KONTAKT:
Masz pytania lub wątpliwości, napisz do nas:
szkola@twarzedepresji.pl